Dojrzałość? Podcasty wokół Sacrum Profanum

Jan Topolski / 29 wrz 2021

Po serii ubiegłorocznych podcastów pod szyldem Weird Audio Guide kontynuujemy rozmowy z znawczyniami i znawcami muzyki współczesnej wokół przewodnich tematów festiwalu Sacrum Profanum. Edycja roku 2021 odbywa się pod hasłem dojrzałość, tak tłumaczonym przez kuratora Krzysztofa Pietraszewskiego:

Często odnoszę wrażenie, że dojrzałość nigdy nie miała wystarczająco wielu okazji, aby wygodnie rozmościć się w świecie muzyki współczesnej. Z jednej strony jest to kwestia braku instytucjonalnej podbudowy. Do tego dynamikę przemysłu festiwalowego, która napędza machinę produkcji nowości i pogoń za najnowszymi trendami, cechuje kult innowacyjności i nastawienie na teraźniejszość, a jednocześnie kompleks drugich i kolejnych wykonań. Ta radykalna jednorazowość i jednosezonowość produkcji i dystrybucji muzyki współczesnej nie zapewnia jej długotrwałości. Wprost przeciwnie – afirmuje tymczasowość, fragmentaryczność, prekaryjność, nietrwałość. Współczesna twórczość muzyczna pozbawiona jest przestrzeni, w której mogłaby spokojnie dojrzewać i swobodnie się rozwijać. (…) Dojrzała muzyka współczesna funkcjonuje w swoistym instytucjonalnym czyśćcu. Zbyt nowa, by pokazywać ją szerszej, niewyspecjalizowanej i abonamentowej publiczności, za stara, by programować nią festiwale muzyki współczesnej. Jak dotąd nie znalazła właściwego dla siebie miejsca, a w Polsce tę niestabilną sytuację dodatkowo podsyca czkawka, która wynika z wciąż obecnego u nas głębokiego przeświadczenia o potrzebie doganiania osiągnięć Zachodu w zakresie rozwoju muzyki współczesnej i naszego podskórnego kompleksu peryferii. Relacjonowana na bieżąco, często dość powierzchownie i wyrywkowo, muzyka współczesna nie jest również przedmiotem głębszej refleksji krytycznej, która należycie sytuowałaby ją w kontekście innych dziedzin sztuki. Składa się to na obraz dziedziny sztuki przerażająco odosobnionej zarówno w perspektywie instytucjonalnej, jak i pod względem analizy krytycznej. (K. Pietraszewski, Krótkie trwanie)

 

1. Wokalność

To przede wszystkim dwa koncerty: Lapidarna Ekspresja Moderny oraz Muzyka niedawna, na których wystąpią sekstet ProModern oraz Chór Polskiego Radia. Ale także Agata Zubel w spektaklu Katarzyny Kalwat Purification na otwarcie festiwalu. Jak komponuje się obecnie na chóry i głosy, jak brzmią współczesne madrygały, dlaczego tak łatwo tu zatonąć w tradycji – o tym wszystkim rozmawiam z dyrygentką Lilianną Krych, kierującą zespołem wokalnym Opery Królewskiej, która ma na koncie liczne (pra)wykonania utworów m.in. Wojtka Błażejczyka, Salvatore’a Sciarrina i Piotra Tabakiernika.

 

2. Złożoność

Choć dawniej Sacrum Profanum hołdowało raczej nowej prostocie i minimal music, od ostatnich kilku lat coraz silniej zaznaczają się tu nurty (nowej) złożoności, modernizmu i noise’u. W tym roku przenikają one koncert jubileuszowy Arditti String Quartet z filarami europejskiej muzyki współczesnej – m.in. Iannis Xenakis, Helmut Lachenmann, Olga Neuwirth i Rebecca Saunders – oraz recital Martyny Zakrzewskiej poświęcony Barbarze Buczek (i Bogusławowi Schaefferowi). O tych wszystkich postaciach dialoguję z dr. Dominiką Micał, redaktorką „Ruchu Muzycznego”.

 

3. Stanisław Lem

W 2021 przypada 100. rocznica urodzin pisarza, który jeśli wracał z gwiazd i obłoków Magellana, to zawsze do Krakowa. Nie dziwią więc dwa koncerty – Lapidarna Ekspresja Moderny i Summa Lemiologae – z utworami inspirowanymi powieściami i esejami Lema, m.in. Alka Nowaka, Żanety Rydzewskiej i Mikołaja Laskowskiego. A o tym, czy sam Stanisław Lem wolał słuchać muzyki czy szumu, oraz dlaczego tak wielu kompozytorek i kompozytorów odnajduje się w jego twórczości, opowiada mi prof. Dariusz Brzostek, kulturoznawca i autor oraz redaktor niejednego numeru naszego pisma.

 

4. Konceptualizm

Od pewnego czasu na Sacrum Profanum pojawiają się utwory związane z muzycznym konceptualizmem, czy to w historycznej postaci Fluxusu, czy w nowszych odsłonach. Tym razem wrocławski zespół Kompopolex zmierzy się z klasykami La Monte Younga i Marka Chołoniewskiego, zestawiając je z zupełnie świeżym repertuarem, a Apartment House przedstawi frapujące Trzy kolory, w którym odznaczają się utwory Ryoko Akamy i Jima O’Rourke’a. O różnych kluczach i wytrychach do tych programów rozmawiam z kuratorem Pawłem Szroniakiem, w końcu mającym na koncie konceptualny #29.

 

5. Dojrzałość

Oczywiście nie mogliśmy nie poruszyć i tego tematu, obecnego najwyraźniej w programach Kompolexu oraz Ardittich. Czym może ona być w odniesieniu do biografii poszczególnych kompozytorów, czym w kontekście stylów lub epok, a czym dla zasłużonych zespołów muzyki współczesnej? Erudycyjne i nieortodoksyjne spojrzenie oferuje tu dr hab. Krzysztof Szwajgier, wykładowca Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie. Każdy musi jednak znaleźć swoją odpowiedź, jak np. znana też z naszych łamów Monika Żyła w eseju Znikająca teraźniejszość.

 

Podcasty zostały zrealizowane dzięki wsparciu Krakowskiego Biura Festiwalowego w połowie września 2021 roku.