Top wszech czasów: słuchowiska i radiowe varia wybrane dla czytelników „Glissanda“ przez ekspertów z 11 krajów i 3 kontynentów (vol. 3)

Arturas Bumšteinas

Samuel Beckett
Embers

Skradł nie tylko Prix Italia, ale też wiele godzin z mojego życia.

Alvin Curran
Maritime Rites

Ta obszerna realizacja gra z relacjami w obrębie łańcucha kompozytor-wykonawca-słuchacz. Tutaj kompozytor jest również wykonawcą, gościnnymi wykonawcami jest dziewiątka kompozytorów, a słuchacz… W radiu nigdy nie wiesz, kto słucha.

Gregory Whitehead
Pleasure of Ruins

Jeśli słuchanie może być rodzajem perwersyjnej przyjemności, ta w całości należy do mnie.

https://gregorywhitehead.net/2012/07/29/the-pleasure-of-ruins/

Stefano Giannotti
Geologica

Sztuka dźwiękowa, która do Ciebie przemawia… To, o czym marzyło wiele generacji kompozytorów, zostało osiągnięte przez radio lub – żeby być bardziej dokładnym – przez Stefano Giannottiego.

http://sonosphere.org/de/sammlung_de/kuenstler_de/detail_de/items/57.html (tutaj całość)

Alessandro Bosetti
Collection of Smiles

Kiedy usłyszałem to po raz pierwszy, zakochałem się. Za drugim razem zasnąłem z nudy. Później, w ciągu tego roku organizuję w Wilnie festiwal i Collection of Smiles wydarzy się w moim życiu po raz trzeci. Mam przeczucie, że nie ostatni.

***

Gregory Whitehead

Hans Flesch
Zauberei aus dem Sender

Chytra infiltracja dominującej w latach 20. kulturowej tożsamości radia jako kuratorowanego i prowadzonego przez ekspertów programu muzycznego, postawiona na uchu i wywrócona na lewą stronę. Czarownik zadaje pytanie: czy może istnieć muzyka, której nikt nie gra, muzyka stworzona przez powietrze, w powietrzu? Flesch nie chce, byśmy „wystawiali” sztukę w przestrzeni, zaprasza nas byśmy wystawili (i grali z) samą przestrzeń(-ią). Jak na moje uszy, to znacznie bardziej prowokacyjne niż podobna infiltracja („wiadomości”) wykonana 12 lat później przez Orsona Wellesa. Flesch otworzył ścieżkę ku zupełnie nowemu rodzajowi radiowego „dramatu”, ale nieliczni nią podążyli.

Delia Derbyshire & Barry Bermange
Invention for Radio No. 1, The Dreams

Montaże nagranych wywiadów, unoszących się w morzu muzyki konkretnej: luźno epizodyczne, niedające spokoju, figlarne. Proste w koncepcji, lecz subtelne i zawiłe pod względem montażu, rytmu, wyborów, głosów, wibracji. Ożywcze lekarstwo dla tych uzależnionych od sprytnej narracji skupionej wokół gospodarza, a także od uporządkowanych strukturalnych rozwiązań, które od tego czasu w imię „przystępności” zdominowały BBC Radio. Lecz cóż może być bardziej przystępne niż wolne, poetyckie asocjacje, przeznaczone dla wyobraźni samego słuchacza?

Glenn Gould
The Idea of North

Kolejne prowokacyjne wykorzystanie materiałów dokumentalnych, wolne od ciasnych okowów linearnej narracji lub opowieści. Większość tematu stanowi nie „północ”, lecz raczej samotność, medytacja na temat izolacji w przestrzeni publicznej poprzez akumulację solowych głosów w polifoniczny chów. Tutaj ponownie otwiera się ścieżka, którą podążyło niewielu.

Sun Ra
Space Is the Place

To ścieżka dźwiękowa do filmu o takim samym tytule, zamknij jednak oczy i słuchaj jak emisji radiowej. Sun Ra, zrodzony z konfrontacji z radiową głową, konfrontacji, która wystrzeliła umysł Hermana Blounta ku kosmicznemu bytowi o imieniu Sun Ra, wypromieniowanemu bytowi, który wyczarowuje muzykę ze zniszczonych wibracji antycznych dźwięków, które odbiły się od Neptuna i powróciły do domu, do jego Arkestralnej głowy. Czy to odpowiedź na Czarodzieja Flescha, muzyka, której nikt nie gra, lecz która pojawia się z samego kosmosu? Ra: „To po końcu świata”.

Max Neuhaus
Radio Net

W Radio Net Nauhaus dowodzi rodzajem artystyczno-pirackiego przejęcia flagowego programu NPR, „All things considered”, i unosi zamiast tego masową kompresję powietrza poprzez anonimowe usta w poszukiwaniu „National Public Whistle”. Pojedyncze zdarzenie w znaczeniu, że od tego dnia (wedle moich uszu i zrozumienia) NPR powoli, acz konsekwentnie rozwinęło awersję do wszystkich form radiowych eksperymentów poza ściśle wytyczonymi „art slotami”, zwykle przykutymi do późnej pory w niedzielne noce.

***

Jon Rose

Prace Kaye Mortley – o bardzo specyficznym, radiowym stylu. Australijka, ale pracowała przez lata w Paryżu dla Radio France i France Culture.

Radiowe prace Alvina Currana.

Większość prac stworzonych dla Klausa Schöninga w Kolonii dla WDR.

Niektóre z prac stworzonych dla Heidi Grundmann i Elisabeth Zimmerman w Wiedniu dla ORF.

Prace stworzone w Australii przez Rika Rue.

Prace stworzone w Australii przez nieżyjącego już Johna Bladesa.

***

Chantal Dumas

Gregory Whitehead
Pressures of the Unspeakable

Dlaczego Gregory Whitehead? Po prostu: ponieważ jest wspaniały!

W 1991 roku Whitehead przyjechał do Sydney na rezydencję w ABC, przedstawiając się jako kierownik International Institute for Screamscape Studies. Instytut stworzył takie elementy infrastruktury jak „pokój krzyku”, czy narodową „krzykolinię” telefoniczną, prowadzącą do automatycznej sekretarki. Whitehead odwiedzał różne talk shows i debaty na lokalnych uniwersytetach, aby opowiadać o swoich badaniach nad terapią krzyku. Po kilku dniach „krzykolinia” została zdezaktywowana, a wszystkie nagrane odgłosy zostały umieszczone w „banku krzyku” dla przyszłych badaczy. Rezultatem tej fikcji było Pressures of Unspeakable (ABC, 1992).

https://gregorywhitehead.net/2012/10/29/pressures-of-the-unspeakable/

Luc Ferrari
Presque rien no 2, ainsi continue la nuit dans ma tête multiple

Dlaczego Luc Ferrari? Słuchanie jego anegdotycznych utworów otworzyło przede mną okno wolności. Nauczyło mnie, że w kreacji wszystko jest możliwe. Trzeba się odważyć.

„Opis nocnego pejzażu, który dźwiękowiec stara się otoczyć swymi mikrofonami. Lecz noc zaskakuje »myśliwego« i przenika do jego głowy. Mamy wtedy podwójną deskrypcję: wewnętrzny pejzaż modyfikuje zewnętrzną noc i komponując ją, dodaje do własnej rzeczywistości (wyobrażenia rzeczywistości), lub, że tak powiem, psychoanalizy jego nocnego pejzażu?” Luc Ferrari.

http://lucferrari.com/analyses-reflexion/presque-rien-n-2/

Anna Friz
You are far from us

Dlaczego Anna Friz? Wnosi poetycki aspekt do przepływu dźwięku nie zapominając nigdy, czym jest medium radia.

Instalacja zrealizowana jako wielokanałowa sztafeta odbiorników radiowych zawieszonych ponad głowami publiczności, gdzie poprzez nieznaczne heterodynowanie muzyki z radiów rodzi się rodzaj oddechu, a całość skutkuje immersyjnym, dynamicznym środowiskiem dźwiękowym, oświetlonym wyłącznie przez małe konstelacje ledowych żarówek.

Alessandro Bosetti
636

Dlaczego Alessandro Bosetti? Manipuluje sztuką perfromansu z błyskotliwością i humorem, sprawia, że słuchacz za każdym razem przeżywa podjęte przez niego artystyczne ryzyko.

Starając się liczyć tak długo jak to możliwe, podczas gdy tekst/partytura stara się wszelkimi sposobami rozproszyć moją uwagę i mi przerwać. Dźwiękowa medytacja nad „ślepotą na numery”.

Hanna Hartman
Black Bat (Turgor)

Dlaczego Hanna Hartman? Posiada bardzo osobisty i oryginalny sposób wyrażania siebie poprzez używanie surowego nagranego materiału dźwiękowego i wiązanie go z konceptem, ideą.

Hanna Hartman nagrywa miejsca, obiekty, zdarzenia na całym świecie i potem komponuje przy ich użyciu w sposób, w którym tropienie z powrotem źródła dźwięku nie jest takie proste, jak mogłoby się wydawać. A sercu jej kompozycji Black Bat (Turgor) znajdują się dźwięk, koncept i poczucie presji.

http://www.abc.net.au/radionational/programs/archived/soundproof/spotlight-europe/7297502

Radiofoniczny projekt: http://www.silenceradio.org
170 pastilles sonores #

Dlaczego Silence Radio? To projekt internetowy, do którego na przestrzeni lat zaproszono wielu artystów. Projekt aktualnie jest zamknięty, ale wciąż – relewantny.

Dla przyjemności dźwięku. Radości słuchania. Uciążliwości a zwłaszcza odmowy, by poddać się ucieczce lub zamknięciu. W obliczu złożoności fenomenu dźwięku słuchać znaczy wziąć odpowiedzialność i rozpocząć opór. (W tym miejscu hałas daje nam rozkosz).

***

Dinah Bird

Les Maîtres du Mystère

Cotygodniowa adaptacja powieści kryminalnej, produkowana przez Pierre’a Billarda, nadawana w każdy wtorek dla France Inter w latach 1952-1974. Nigdy nie miałam okazji słuchać ich na antenie, ale mniej więcej 10 lat temu dostałam w prezencie pudełko po butach pełne kasetowych wydań najlepszych z tych cudownych programów, znalezionych w zamykającej się księgarni. Kasety szybko zaczęły krążyć między moimi przyjaciółmi. Dżingiel Tempo di Suspens, skomponowany przez André Poppa na fale Martenota, nie mógłby być lepiej zatytułowany. Ograniczone efekty dźwiękowe, wspaniała muzyka ilustracyjna i wykonanie we francuszczyźnie z minionej epoki.

Jim Whelton, Resonance FM
The Harmon e. Phraisyar Show

To zgubny instrument, rodzaj usługi publicznej pozbawionej publiczności, co tydzień generującej niepoliczalne, fałszywe rzeczywistości, w oddaniu dla działań mediów, globalnych korporacji, rządów, religijnych i politycznych ugrupowań.

W tym epizodzie, Whelton bada złożoną problematykę życia w małej miejscowości…

http://radia.fm/2006/05/show-058-we-all-live-in-a-small-village-by-harmon-e-phraisyar/

Alvin Curran
Maritime Rites

Maritime Rites to seria dziesięciu środowiskowych koncertów dla radia. skomponowanych przez Alvina Currana. Seria opiera się na wykorzystaniu i prezentacji wschodniego wybrzeża USA jako muzycznego źródła, a także na współpracy z dziesiątką uznanych postaci amerykańskiej sceny muzyki nowej, które wykonują improwizacje: John Cage, Joseph Celli, Clark Coolidge, Jon Gibson, Malcolm Goldstein, Steve Lacy, George Lewis, Pauline Oliveros, Leo Smith wreszcie sam Curran. Poszczególne całości wykorzystują specjalnie nagrane naturalne dźwięki jako muzyczny kontrapunkt dla solistów, których improwizacje zostały swobodnie zrestrukturyzowane i zmiksowane przez Currana. Natura jest spontaniczna i nieprzewidywalna, tak samo jak muzyka człowieka. Curran po prostu zestawia je razem we wspólnej przestrzeni dźwiękowej, pozwalając zarówno przypadkowi jak i improwizacji stworzyć muzykę. Płyta prezentuje syreny mgielne Virginii, Maryland, Delaware, New Jersey, Nowego Jorku, Connecticut, Rhode Island, Massachusetts, New Hampshire, Maine oraz Nowego Brunszwiku w Kanadzie. Wykorzystano również nagrania marynarskich dzwonów, gongów, gwizdków, a także ptaków oraz innych zwierząt z poszczególnych regionów. Komentarze ze strony latarników, personelu straży wybrzeża i innych lokalnych mieszkańców zostały impresjonistycznie wplecione na przestrzeni całości projektu.

Szczególnie lubię utwór nr 2, w którym Pauline Oliveros, kompozytorka i akordeonistka, wykonuje swój utwór Rattlesnake Mountain. Z jej solową partią zmiksowane zostały dźwięki boi wyposażonej w buczek obok Robinson’s Rock, trójtonalny gong z Graves obok Camden oraz syreny mgielne z Rockland Harbor, wszystko w Maine, wszystko w cichym rytmie, który imituje oddech. Można również usłyszeć głos jedynej latarniczki w Ameryce, Karen McLean, ze straży wybrzeża w Doubling Point, Maine.

Claudia Wegener
Radio Armed Response

Pochodząca z Londynu artystka Claudia Wegener przemierza ulice dwóch podmiejskich społeczności w Johannesburgu. Prowadząc rozmowy od drzwi do drzwi, czasami w bramach poprzez intercom, zadaje pytania dotyczące publicznego bezpieczeństwa i sprywatyzowanych systemów ochrony. Rezultat stanowi radiowe dzieło sztuki, stworzone z materiałów, które artystka lubi nazywać „dramatycznymi nagraniami terenowymi”. W zaskakująco intymnych, często humorystycznych rozmowach, narracja złożonego miejskiego patchworku społeczności przed twoimi „własnymi oczami”. Jednak tym, co się odsłania jest coś wykraczającego poza „kwestie bezpieczeństwa” oraz społecznych i miejskich podziałów – wspólne niepokoje, pytania, historie i wizje wspólnotowego życia.

Poniżej, oryginalny półgodzinny utwór z roku 2005 jest ponownie ustawiony i zrekontekstualizowany dla londyńskiej eksperymentalnej rozgłośni Resonance 104.4fm (godzinna audycja, nadana 27.04.2007).

Piers Plowright
Setting Sail

Ciężko wybrać jedną pozycję z arcydzieł tego legendarnego brytyjskiego producenta radiowego… i co gorsza, obawiam się, że nie można żadnego z nich wysłuchać online.

Stworzona przez Piersa Plowrighta ewokacja śmierci, Setting Sail, to montaż dźwięków i głosów, który rozpoczyna się pomiędzy grobami Highgate Cemetery, i który wygrał Prix Italia. Słowo lub dwa nim odejdziecie z Seanem Caseyem, Esther Clarke, Lenem Clarke, Johnem Fry, Michaelem Jackiem, Ivorem Levertonem, Rayem Rossenem, Frankiem Suggiem, Jill Tweedie, Johnem Tyrrellem, Alison Waley, Francis Watson. Skompilowane i wyprodukowane przez Malcolma Clarke’a i Piersa Plowrighta w BBC Radiophonic Workshop.

***

Arturas Bumšteinas – litewski kompozytor oraz artysta radiowy. Komponował m.in na zamówienie Deutschland Radio Kultur w Berlinie oraz Radia Australijskiego. Laureat Palma Arsa A custica w 2013 roku.

Gregory Whitehead – gigant amerykańskiego radio artu i eksperymentalnego teatru radiowego. Debiutował w latach 80. w kręgu kultury kasetowej oraz tradycji poezji dźwiękowej i cut up. Później rozwinął większe formy w oparciu o oryginalne wykorzystanie ludzkiego głosu oraz mieszankę elementów dokumentalnych i fabularnych.

Jon Rose – brytyjsko-australijski skrzypek i kompozytor. Dorobek tego tytana pracy obejmuje m.in. kilkanaście eksperymentalnych słuchowisk, tworzonych m.in. na zamówienie Radia Australijskiego.

Chantal Dumas – artystka dźwiękowa związana z Montrealem. Jej specjalnością stały się instalacje oraz sztuka radiowa.

Dinah Bird – artystka dźwiękowa i radiowa związane z Paryżem i Londynem. Tworzyła na zamówienie m.in. BBC, France Culture’s Atelier de Création Radiophonique, Resonance FM oraz Kunst Radio. Laureatka Prix Luc Ferrari w 2011 roku.

opracowanie: Michał Mendyk
tłumaczenia: Antoni Michnik