My voice will always be my sword. Interview with Zola Jesus

[ENG/PL]

Natalia Glinka-Hebel: You started your career around 20 years ago by releasing albums that present lo-fi quality, yet maintain the power of your voice – New Amsterdam, The Spoils and Stridulum. You said in one of the interviews that even your parents criticized the lo-fi vibe, but I know that’s, at the same time, something that drew many people to your music. If you think about those years, was this something that stemmed from not having enough resources for the “proper” production process (money, connections etc.) or was it rather an act of defiance?

Nika Roza Danilova: It absolutely stemmed from not having enough resources. I was a poor college student who could barely afford a microphone and a keyboard. I was working with random gear that I inherited from friends, and a cheap Yamaha keyboard. Because it was hard to make my recordings sound high-fidelity, it was much easier to make them sound lo-fi. So I leaned into that sound as a way to work with my limitations.

NGH: With Taiga you made your music more accessible, thus entering somehow a “mainstream” world. How easy (or difficult) was it for you to start dealing with all the charts, comments, ranks as you started to feel the spotlight directed towards you?

ND: Taiga was my effort to make my music high-fidelity. Now that I finally had resources, I wanted to clean my music up. I didn’t feel pressure from the spotlight as much as I felt the disappointment from my fans, who had come to appreciate my lo-fi recordings. It ended up putting me in a challenging position: finally I could make what I considered “real music,” but it turns out that’s not what people wanted from me. That was the hardest part.

NGH: It seems you’re not afraid of artistic experiments – some of your songs present opera-like passages, others involve heavy electronics, for example. I wonder how important it is to maintain a steady fan base throughout the process. Do you create music more out of the need to release your creative energy, or do you feel the need to have the listeners who are there for you no matter what kind of album comes next?

ND: All you can do as an artist is follow and honor your creative intuition. I have spent a fair amount of time worrying what people think, but whenever I indulge in those instincts, it never turns out well and I end up resenting myself. So, I have come to accept that my intuition may not be cohesive to the outside. It may not make me easily categorizable. But I hope that in the end, instead of becoming a parody of myself, or some chosen trend or “aesthetic,” I will build a diverse world of music that becomes its own category.

NGH: Thinking about those years since you started recording, it’s clear that you’ve evolved and your music changed with you. Do you have a clear path you want to follow, or is your artistic way something more spontaneous; for example, you get fascinated by some instrument, folk music from a particular country, and you allow it to lead you?

ND: I really just follow my passion. Sometimes it’s in heavier music, sometimes it’s an image or a historical concept, or a metaphor. The way the music materializes becomes less important as time goes on. I want less control over the outcome. I am more focused on trusting the unknown and letting my passions and intuitions emerge in their own way. I think the worst thing you can do is reverse-engineer art. The best stuff comes when you let go of control and allow the music to reveal itself to you. That’s all I can do. And in that way I become a servant to the work.

NGH: You cooperated with many artists and projects that seem to be quite far from your musical provenience – like recording New France with Orbital or, more recently, a single with Patrick Wolf (although I think you share his sensitivity). How do you feel on a featuring? Do you try to shape the creative process and its outcome then, or do you just try to have fun and give it Zola Jesus’s flavor?

ZJ: I really like to collaborate because it allows me to be a voyeur in someone else’s world and creative process. I like trying on other people’s songs. When collaborating as a feature, I really let the main artist take the reigns. So long as I feel comfortable, that’s all that matters. But I enjoy that I’m not in control of the outcome. 

NGH: How important are the lyrics to your songs? For some of the earlier compositions (Tell it to the Willow, for example) you don’t use them at all, for others (like Soeur Sewer) they are almost incomprehensible, but then you switched to adding the texts of an almost poetic quality (I’d say starting from Conatus almost on every album) and auditory-wise they seem to be almost on the same level as the music itself. Has the lyrics’ importance changed for you? Where do you put lyrics writing in your creative process: is it something you start with, or do they appear after the music for a particular song is ready?

ND: Honestly? I hate lyrics. I find them redundant. And often, the vocal melodies require certain vowels or lyrical expressions that become rather limiting when choosing the right words. I much prefer wordless music. But I do think words have power. I appreciate mantras, and simple declarations. Because when I sing, I do it with my whole body. It’s hard to declare abstraction. So it forces me to be quite blunt in my lyrics. I am trying to work on my lyrics more, because I do appreciate their potency. Usually I feel that the voice is expressing everything so clearly, that the lyrics don’t matter. But they do. I can be a bit embarrassed by my lyrics, because they can be so direct. 

NGH: Also, how important are the visuals (videos, album covers, concert visuals)? I’m asking because they are usually quite mysterious, maybe a little bit gothic, but usually very picturesque, like paintings brought to life.

ND: Visuals are so important to me. These days nobody listens to music in isolation from their eyes. They’re almost watching the music more than they’re listening. So having control over that medium is of utmost importance. And my music is often created first from an inner vision. It’s a whole other modality in which to communicate and transmit the world in my mind’s eye. I also think lighting at shows is very important. Sometimes I’ll play a show and the lighting wasn’t quite right, and it will ruin the show for me. How music is presented visually is almost just as vital as the music itself. This is also probably the operatic context of my work.

NGH: Many critics praise your outstanding voice for its power and maturity but what is Zola Jesus’s biggest artistic power for Nika Danilova and the other way round?

ND: Not sure I understand this question. But I would agree that my voice is my main instrument. The voice is the most primal and vulnerable tool for expression. No other instrument matters to me as much as the voice. It is my main mode of personal catharsis. When I am stressed, emotional, or overwhelmed, I will sing in order to release the tension of my mind. Whether or not anyone is listening, my voice will always be my sword.

NGH: From your huge oeuvre, is there any particular song or album that takes the place closest to your heart and is more important to you for any reason?

ND: I think to this day, Witness is my favorite song. I will never forget writing it. I was isolated in a cabin with no way to leave. I got a phone call that my uncle attempted suicide the night before. I felt absolutely powerless to help. So I started writing this song, and it was done in the amount of time it took to sing it. It just fell out of me. It’s moments like that when I realize why songwriting exists. It is such a pure tool for processing emotion and reaching out. I sent him the song as a way to show my love and care. Witness is forever precious to me.

NGH: In a few weeks’ time you are coming to Gdańsk in Poland for a quite unique event – you are going to play with NeoQuartet, which is a renowned chamber band playing contemporary classical music; they often play the compositions by young Polish composers. Their instrumentarium is also quite unique. Could you tell the story about how you met each other and how you came up with an idea for such a concert?

ND: Not much of a story — I was invited to perform with them! I love performing with strings, so it was an easy yes. Really looking forward to meeting them and collaborating on this event. It’s going to be really magical!

NGH: Is there anything that you look forward to in Poland? Does the Polish audience stand out for some reason for you? I feel we share your honesty, some kind of energy and the sensibility as well.

ND: I love coming to Poland. The Polish people really do resonate with me. We understand each other. Not only does the landscape remind me a lot of home — so does the Polish soul. I have Slavic ancestry which makes me feel so at home over here. There are also so many Polish composers I love, such as Gorecki and Pendercki. But in all truth, I am very excited to eat pierogi. I love pierogi. I am not shy about this. So I am looking forward to recommendations for Gdańsk’s best pierogi!
________________________________________________________________________

Natalia Glinka-Hebel: Rozpoczęłaś karierę muzyczną około 20 lat temu, wydając albumy w nurcie lo-fi, oddające jednak wiernie siłę twojego głosu – mam tu na myśli New Amsterdam, The Spoils i Stridulum. W jednym z wywiadów powiedziałaś, że nawet twoi rodzice krytykowali jakość lo-fi tych pierwszych nagrań, choć z drugiej strony było to coś, co przyciągnęło wielu słuchaczy do twojej muzyki. Wspominając tamte lata, czy wynikało to z braku wystarczających środków na „właściwy” proces produkcji (pieniądze, znajomości itp.), czy raczej był to akt buntu z twojej strony?

Nika Roza Danilova: Zdecydowanie wynikało to z braku wystarczających środków. Byłam biedną studentką, którą ledwo było stać na mikrofon i keyboard. Pracowałam z przypadkowym sprzętem, który odziedziczyłam po znajomych, i tanim keyboardem Yamaha. Ponieważ trudno było sprawić, by moje nagrania brzmiały w wysokiej jakości, o wiele łatwiej było sprawić, by brzmiały w stylu lo-fi. Potraktowałam więc ten rodzaj brzmienia jako sposób na poradzenie sobie z ograniczeniami.

NGH: Na albumie Taiga twoja muzyka stała się bardziej przystępna, tym samym umożliwiając ci wkroczenie w „mainstreamowy” świat. Jak łatwo (lub trudno) było zacząć radzić sobie ze wszystkimi listami przebojów, komentarzami, rankingami, gdy nagle światło medialnych reflektorów skierowano na ciebie?

ND: Na Tajdze starałam się, aby muzyka i dźwięk były wysokiej jakości; w końcu miałam zasoby, aby oczyścić moją muzykę. Nie czułam się tak bardzo na świeczniku, ale poczułam rozczarowanie ze strony fanów, którzy pokochali moje nagrania lo-fi. Postawiło mnie to w dość trudnej sytuacji: wreszcie mogłam tworzyć coś, co uważałam za „prawdziwą muzykę”, ale okazało się, że ludzie nie tego ode mnie oczekiwali. To była najtrudniejsza część.

NGH: Nie boisz się artystycznych eksperymentów – niektóre z twoich utworów prezentują fragmenty przypominające operę, inne zawierają na przykład mocną elektronikę. Zastanawiam się, jak ważne jest utrzymanie stałej grupy fanów podczas całego procesu. Czy tworzysz muzykę bardziej z potrzeby uwolnienia swojej kreatywnej energii, czy też czujesz potrzebę posiadania słuchaczy, którzy są przy tobie bez względu na to, jaki album pojawi się w przyszłości?

ND: Jako artysta możesz jedynie podążać za swoją twórczą intuicją i ją respektować. Spędziłam sporo czasu martwiąc się o to, co ludzie pomyślą, ale gdy ulegam tym myślom, nigdy nie kończy się to dobrze i mam potem żal do samej siebie. Zaakceptowałam więc fakt, że moja intuicja może nie wydawać się spójna osobom z zewnątrz. Może sprawić, że niełatwo mnie skategoryzować. Ale mam nadzieję, że w końcu, zamiast stać się parodią samej siebie lub jakiegoś wybranego trendu czy „estetyki”, zbuduję różnorodny świat muzyki, który stanie się swoją własną kategorią.

NGH: Odkąd zaczęłaś tworzyć, rozwinęłaś się, ewoluowałaś, a wraz z tobą twoja muzyka. Czy masz jasno wytyczoną ścieżkę, którą chcesz podążać, czy też twoja artystyczna droga jest bardziej spontaniczna; na przykład fascynujesz się jakimś instrumentem, muzyką ludową z konkretnego kraju i pozwalasz jej się prowadzić?

ND: Tak naprawdę podążam za swoją pasją. Czasem jest to cięższa muzyka, czasem jakiś obraz, koncept historyczny lub metafora. Sposób, w jaki muzyka się materializuje, staje się mniej ważny w miarę upływu czasu. Chcę mieć mniejszą kontrolę nad rezultatem. Bardziej skupiam się na ufaniu nieznanemu i pozwalaniu moim pasjom i intuicjom wyłaniać się na swój własny sposób. Myślę, że najgorszą rzeczą, jaką można zrobić, to poddać sztukę inżynierii wstecznej. Najlepsze rzeczy powstają, gdy pozbędziesz się kontroli i pozwolisz muzyce się przed tobą odkryć. To wszystko, co mogę zrobić. W ten sposób staję się sługą dzieła.

NGH: Współpracowałaś z wieloma artystami i brałaś udział w projektach, które wydają się być dość odległe od twojej muzycznej proweniencji – jak New France z Orbitalem czy ostatnio singiel z Patrickiem Wolfem (choć myślę, że łączy was podobna artystyczna wrażliwość). Jak się czujesz na featuringu? Czy starasz się wtedy kształtować proces twórczy i jego wynik, czy po prostu dobrze się bawisz i dodajesz mu smaczki a la Zola Jesus?

ND: Bardzo lubię współpracować, ponieważ pozwala mi to podglądać czyjś świat i proces twórczy. Lubię wypróbowywać piosenki innych ludzi. Gdy ktoś zaprasza mnie do współpracy, naprawdę pozwalam głównemu artyście przejąć stery. Dopóki czuję się komfortowo nic więcej się nie liczy. Ale podoba mi się to, że nie mam kontroli nad rezultatem. 

NGH: Jak ważne są teksty w twoich piosenkach? W przypadku niektórych wcześniejszych kompozycji (Tell it to the Willow, na przykład) w ogóle ich nie używasz, w przypadku innych (jak Soeur Sewer) są prawie niezrozumiałe, ale potem zaczęłaś dodawać teksty o niemal poetyckim charakterze (powiedziałabym, że począwszy od Conatus znajdziemy takie praktycznie na każdym albumie). Czy znaczenie warstwy lirycznej w utworach zmieniło się dla ciebie? Gdzie umieszczasz pisanie tekstów w swoim procesie twórczym: czy jest to coś, od czego zaczynasz, czy też pojawiają się one po tym, jak muzyka do konkretnego utworu jest gotowa?

ND: Szczerze? Nienawidzę tekstów. Uważam je za zbędne. I często warstwa wokalna wymaga pewnych samogłosek lub wyrażeń lirycznych, które stanowią ograniczenie przy wyborze odpowiednich słów. Zdecydowanie wolę muzykę bez słów. Uważam jednak, że słowa mają moc. Doceniam mantry i proste deklaracje. Bo kiedy śpiewam, robię to całym ciałem. Trudno jest zadeklarować abstrakcję. To zmusza mnie do bycia dość dosadną w tekstach. Staram się więcej nad nimi pracować, bo doceniam ich siłę. Zazwyczaj czuję, że głos wyraża wszystko tak jasno, że teksty nie mają już znaczenia. Ale mają. Zdarza się, że jestem nieco zażenowana bezpośredniością moich tekstów. 

NGH: A jak ważne jest oprawa wizualna (teledyski, okładki albumów, wizualizacje koncertów)? Pytam, ponieważ zazwyczaj są dość tajemnicze, może trochę gotyckie, ale bardzo malownicze, jak ożywione obrazy.

ND: Wizualizacje są dla mnie bardzo ważne. W dzisiejszych czasach nikt nie słucha muzyki w oderwaniu od warstwy wizualnej. Wszyscy niemal oglądają muzykę bardziej niż jej słuchają. Tak więc posiadanie kontroli nad tym medium jest niezwykle ważne. A moja muzyka często powstaje najpierw z wewnętrznej wizji. To zupełnie inna modalność, w której mogę komunikować się i przekazywać świat w moim umyśle. Myślę też, że oświetlenie na koncertach jest bardzo ważne. Czasami gram na koncercie, a oświetlenie nie jest odpowiednie, co rujnuje cały występ. To, jak muzyka jest prezentowana wizualnie, jest prawie tak samo ważne jak sama muzyka. Jest to również prawdopodobnie ten operowy kontekst i wymiar mojej pracy.

NGH: Wielu krytyków chwali twój głos za siłę i dojrzałość, ale co jest największą artystyczną siłą Zoli Jesus dla Niki Danilovej i na odwrót?

ND: Nie jestem pewna, czy rozumiem to pytanie. Ale to prawda – mój głos to mój główny instrumentem. To najbardziej pierwotne i wrażliwe narzędzie ekspresji. Żaden inny instrument nie jest dla mnie tak ważny jak głos. To mój główny sposób na osobiste katharsis. Kiedy czuję się zestresowana, rozemocjonowana lub przytłoczona, śpiewam, aby uwolnić napięcie. Niezależnie od tego, czy ktoś mnie słucha, czy nie, mój głos zawsze będzie moim mieczem.

NGH: Czy w twoim dorobku artystycznym jest jakiś szczególny utwór lub album, który zajmuje miejsce najbliższe twojemu sercu i jest dla ciebie ważniejszy od innych z jakiegokolwiek powodu?

ND: Myślę, że do dziś Witness jest moją ulubioną piosenką. Nigdy nie zapomnę historii i procesu jej powstania. Byłam odizolowana w domku bez możliwości wyjścia. Dostałam telefon, że mój wujek próbował popełnić samobójstwo poprzedniej nocy. Czułam się absolutnie bezsilna. Zaczęłam więc pisać tę piosenkę, a jej stworzenie zajęło mi dokładnie tyle czasu, ile potrzebowałam, aby ją zaśpiewać. Po prostu wydobyła się ze mnie. W takich chwilach zdaję sobie sprawę, dlaczego pisanie piosenek istnieje. To takie czyste narzędzie do przetwarzania emocji i docierania do innych. Wysłałam mu tę piosenkę jako sposób na okazanie miłości i troski. Witness zawsze będzie dla mnie wyjątkowa.

NGH: Za kilka tygodni przyjeżdżasz do Gdańska na dość wyjątkowe wydarzenie – zagrasz z NeoQuartet, który jest znanym zespołem kameralnym grającym współczesną muzykę poważną; często wykonują kompozycje młodych polskich kompozytorów. Jak się poznaliście i jak wpadliście na pomysł takiego koncertu?

ND: To nie jest jakaś wyjątkowa historia – zaprosili mnie na wspólny koncert. Uwielbiam występować ze smyczkami, więc nie zastanawiałam się zbyt długo. Nie mogę się doczekać spotkania z nimi i współpracy przy tym wydarzeniu. Zapowiada się naprawdę magicznie!

NGH: Czy jest coś, czego nie możesz się doczekać w Polsce? Czy polska publiczność wyróżnia się z jakiegoś powodu? Czuję, że łączy nas bezpośredniość, szczerość pewnego rodzaju energią i wrażliwość.

ND: Uwielbiam przyjeżdżać do Polski. Polacy naprawdę ze mną rezonują. Rozumiemy się nawzajem. Nie tylko tutejszy krajobraz bardzo przypomina mi dom, ale także polska dusza. Mam słowiańskie korzenie, co sprawia, że czuję się tu jak w domu. Jest też wielu polskich kompozytorów, których uwielbiam, takich jak Górecki i Pendercki. Ale tak naprawdę jestem bardzo podekscytowana jedzeniem pierogów. Uwielbiam pierogi. Nie wstydzę się tego. Czekam więc na rekomendacje najlepszych pierogów w Gdańsku!